Araştırmalar, erken çocukluk döneminde rutinlerin ve kuralların sağlıklı sosyal-duygusal gelişimi desteklediğini göstermektedir. Özellikle evde düzenli rutinlere sahip olan çocuklar, iyi bir ruh sağlığının temelini oluşturan özdüzenleme becerilerine sahiptir. Çocuklar duygu ve davranışlarını düzenleyerek, duygularını tanımlayabilir ve bunları yönetme becerisi kazandıklarında bu onların duygusal dengeyi sağlama yeteneğine sahip oldukları anlamına gelir. Küçük çocuklar, bu beceriyi geliştirdiklerinde günlük zorluklarla, stres yaratan faktörlerle ve yeni beklentilerle daha etkili bir şekilde başa çıkabilirler. Çocuklar, özdüzenleme becerisini anında öğrenmezler. Bu, diğer önemli beceriler gibi, okuma ve yazma gibi, zamanla gelişen bir dizi yetenektir. Her aşama, yaşa uygun kilometre taşlarını ve ebeveynlerin çocukları bir aşamadan diğerine yönlendirmek için yapabilecekleri önemli adımları içerir.
Çocuklarla sağlıklı bir bağ kurma ve duygusal gelişimlerine katkıda bulunma konusunda önemli ebeveynlik davranışları bulunmaktadır. Bu davranışlar arasında, çocuğunuzla duyguları hakkında açık iletişim kurmak ve çocuğunuzun duygusal tepkilerine doğru bir şekilde yanıt vermesine destek olmak yer almaktadır. Örneğin, derin nefes almak veya sakin bir şekilde sarılmak gibi basit stratejiler kullanarak çocuğunuza duygusal yönetim becerilerini öğretmek de bu süreçte etkili olabilir. Aynı zamanda, düzenli yapı ve destek rutinleri oluşturarak çocuklara, organize ve öngörülebilir bir ortamda yaşamanın getirdiği avantajları öğretmek önemlidir. Bu, çocukların kendi kendilerini düzenleme becerilerini geliştirerek zaman içinde daha sağlıklı bir zihinsel duruma ulaşmalarına yardımcı olabilir.
Rutinler Neden Önemlidir?
Rutinler, çocukların sağlıklı gelişimini destekleyebilmeleri için belirli bir dizi özelliği içermelidir: öngörülebilirlik ve erişilebilirlik. Çocuklar, öngörülebilir ilişkilerden ve ortamlardan fayda sağlarlar. Örneğin, yapılan bir çok araştırma, yatma vakti ve akşam yemeği rutinlerinin çocuklar için faydalı olduğunu göstermektedir. Çocuklar, aileleriyle bu beklenen etkileşimlere göre günlerini planlayabilirler. Bu rutinler, çocuklar için yüksek düzeyde erişilebilirlik sağlar. Çocuklar, bu olayların ne zaman ve nasıl gerçekleşeceğini sadece öğrenmekle kalmaz, aynı zamanda akşam yemeği için masayı hazırlamak veya yatmadan önce ebeveynleriyle birlikte okuyacakları kendi kitaplarını seçmek gibi anlamlı şekillerde bu rutinlere katılabilirler. Bu, çocuklara duygusal güven sağlar ve kendi yaşamlarını daha iyi düzenleyebilmelerine yardımcı olur, çünkü bu rutinler, çocukların dünyasında öngörülebilirlik ve güven hissi yaratır. Ayrıca, çocuklar bu rutinlere katılarak sorumluluk almayı ve kendi kararlarını vermeyi öğrenirler, bu da duygusal ve sosyal gelişimlerini destekler. Dolayısıyla, ebeveynlerin çocuklarına sağlıklı rutinler sunmaları, onların güvenli ve dengeli bir gelişim süreci geçirmelerine yardımcı olabilir.
Ritüeller, çocuklara, daha büyük bir bütünün bir parçası oldukları hissini aşılar. Ayrıca, belirsiz zamanlarda ve çocuklar endişe veya üzüntü yaşadıklarında, ritüeller, onlara yalnız olmadıkları ve yaşamlarında olumlu ve olumsuz deneyimler arasında bir denge kurdukları içsel bir güven sağlar.
Ebeveynler, Mevcut Kriz Ortamında Çocuklarına Nasıl Destek Olabilir ve Bu Süreçte Aile Rutinlerini Nasıl Uyarlayabilir?
Birçok ebeveyn, mevcut kriz döneminde çocuklarının rutinlerini ayarlamakta zorlanır. Okul, aile ve düzenli aktiviteler gibi unsurların eksikliği, ebeveynlere çocuklarının hala bir düzen ve yapıya ihtiyaç duyduğunu farkettirir. Bu noktada, çocuklarınızın yaşamlarına rutinleri uygun bir şekilde entegre etmenin bazı ipuçları vardır.
Rutinler ve Kurallar:
Rutinler ve kurallar, çocuklar için evdeki günlük beklentilerin net bir şekilde belirlenmesine yardımcı olur. Ancak her çocuğun ihtiyaçları farklıdır ve bazıları için aşırı belirlenmiş bir program kaygıyı artırabilir, özellikle de bölümler arasındaki geçişler yapay görünüyorsa. Eğer aileniz için standart bir program uygun değilse, gün boyunca önceliklerinizi belirlemenin ve faaliyet blokları için genel zaman dilimleri oluşturmanın bir sabah toplantısı düzenlemenizi öneririm.
Her gün sadece birkaç şeyi aynı şekilde yapmak, çocuklar için güvenli bir alan oluşturmanın en önemli unsurlarından biridir. Örneğin, düzenli bir öğün saati ve mümkünse ailece bir arada geçirilen bir öğün, çocuklara beklenen bir düzen ve aile bağları için önemli bir fırsat sağlar. Uzun vadeli temel kurallarınız konusunda kararlı olmakta fayda vardır. Belki evin düzenine veya ekran süresine ilişkin kurallarda esneklik göstermeye karar verirken, güvenlik ve nezaketle ilgili temel kuralları korumak önemlidir. Bu, çocuklarınızın sınırları anlamasına ve güvende hissetmelerine yardımcı olurken, aile içinde bir denge sağlamaya katkıda bulunabilir.
İlişkiler:
Çocuklar, gelişimleri için mükemmel ebeveynlere değil, öngörülebilir ebeveynlere ihtiyaç duyarlar. Çocuklarınızla genel olarak çok fazla zaman geçiriyor olsanız da, odaklanmış dikkatinizin onlar için ne kadar öngörülebilir olduğunu düşünmek önemlidir. Çocukların gelişimi, daha odaklanmış olumlu etkileşim anlarıyla en iyi şekilde desteklenir. Aynı şekilde, çocuklarınızın ruh sağlığını desteklemek için kendi endişelerinizi yönetmek önemlidir. Bu, duygularınızı bastırmak anlamına gelmez. Bunun yerine, kendi stresinizi ve başa çıkma yöntemlerinizi bir döngü olarak düşünebilirsiniz. Çocuklarınıza, duygularınızı hissetme konusunda size güvenebileceklerini gösterin ve bu duygular ortaya çıktığında bunları yönetmek için sağlıklı başa çıkma stratejilerini şeffaf bir şekilde benimseyin.
Yazan: Klinik Psikolog Gizem ÜSTÜNDAĞ