Evde çocuğumuzla birlikte oyun oynarken hepimiz zorlanırız. Ya çocuğumuzun kurduğu oyuna dahil olmaya çalışır zorla oynarız, ya da kendi kurduğumuz oyuna çocuğumuzun sorunsuz dahil olmasını ister tahammül etmekte zorlanırız. Bazen de çocuğumuza aldığımız yeni bir oyuncağın onun oyun isteğini bastıracağını umarız:) Birlikte vakit geçirmek veya oyun oynamak için doğayı, doğal materyalleri ya da etrafımızdaki varlıkları kullanmayı gözden kaçırırız. Satın aldığımız oyuncakların ya da yapılandırılmış, çocuğumuzu zorlayarak dahil etmeye çalıştığımız oyunların çocuklarımıza sağladığı kazanımların tamamını hatta çok daha fazlasını doğanın tek başına kazandırdığı görüşünden yola çıkarak sizler için işi biraz da olsa kolaylaştırmak üzere evlerinizde gerçekleştirebileceğiniz birkaç önerimiz var.
Öncelikle çocuğumuzun çevresini fark edebilmesi ve keşfedebilmesi için güvenli alanından yani evinizden başlamalısınız.
Pencereden bakarak etrafınızdaki ağaçları, yapraklarını, dallarını gözlemleyebilirsiniz. Gözlemlerken çocuklarınıza sorular sorun;
- Pencereden baktığında ilk gördüğün ağacın yaprakları hangi renk?
- Yapraklar neye benziyor?
- Sence bu ağacın ismi ne olabilir?
- Sen bu ağaca bir isim koysan ne olurdu?
- Kökleri nereye kadar ulaşıyor olabilir?
- Sence kaç tane dalı vardır?
- İçinde kuş yuvası var mıdır? Varsa kuşlar yuvalarını kaç tane dalın üzerine yapmış olabilir?
- Sence bu yaprakları dökülen bir ağaç mı?
- Bu ağacın içinde yaşayan canlılar var mıdır? Hangi canlılar olabilir? Yuvalarını nereye yapmışlardır?
Daha sonra ağacın uzaktan bir fotoğrafını çekin ve fotoğraf ile gerçek görüntüsü arasında bir fark görüp görmediğini sorun. Ve tüm bu sohbetin ardından gördüğünüz ağacın yanına gidin ve sohbet esnasında sorduğunuz soruları tekrar ederek çocuğunuzun verdiği cevaplarla dokunarak, gözlemleyerek, sayarak vereceği cevapları karşılaştırmasını ve deneyimlemesini sağlayın.
Aynı uygulamayı evinizdeki bitkileri kullanarak da yapabilir, çektiğiniz fotoğrafları kullanarak çocukların uzak- yakın, küçük- büyük gibi kavramları öğrenmesini pekiştirebilir ve perspektif algılarını geliştirebilirsiniz.
Etkinliğe başlarken çocuğunuza salonun ortasında (hayali) bir kutu olduğunu söyleyin. Bu hayali kutunun özelliklerini sürekli değiştirerek çocuğunuzun kutuyla farklı işler yapmasını sağlayın. Çocuğunuza sıra ile yapmasını istediğiniz işleri söyleyin:
- “Önünde büyük ve yüksek bir kutu var. İçine girmeye çalışabilir misin?”
- “Önünde minicik bir kutu var. Kutuyu açmaya çalışır mısın?”
- “Önünde küçük bir kutu var. İki elinle kaldırıp sallıyorsun. İçinden nasıl bir ses geliyor?”
- “Önündeki kutu ıslanmış. Sence bu nasıl olmuş? Kutunun içini açıp bakıyorsun. İçindekilere neler olmuş?”
- “Önünde bir ayakkabı kutusu var. İçini açıp bakıyorsun. Nasıl ayakkabılar var?”
- “Önünde çok ağır bir kutu var. Kaldırmaya çalışabilir misin?”
- “Önünde küçük bir kutu var. İçinden çok güzel kokular geliyor. İçini açıyorsun. Kutuda ne var?”
- “Önündeki kutunun içinde kitaplar var. Kutuyu nasıl taşımaya çalışırsın?”
- “Önünde büyük bir kutu var. İçine oturabilir misin?”
- “Önünde büyük bir kutu var. Bu kutuyu bir masa olarak kullanabilir misin?”
- “Önündeki kutunun içinde pasta var. Pastaya zarar vermeden kutuyu taşıyabilir misin?”
Bu kısa oyunun ardından çocuğunuza bugünkü etkinliğinizde gizemli kutuları keşfedeceğinizi söyleyin. Önceden hazırladığınız, içlerinde ağaç dalları, su, toprak, taşlar, kuş tüyleri, yapraklar ve meyveler olan, kapakları içlerindeki malzemeler görünmeyecek biçimde kapatılmış kutuya ellerini sokup içindeki nesnelere dokunarak keşfetmesini isteyin. Daha sonra kutuyu açarak tahminleriyle karşılaştırın. Bu arada kutudan çıkan nesnelerin boyut ve miktar özelliklerini söylemesi için de onu yönlendirin. Çocuğunuza kutudan çıkan ağaç dalları, yapraklar, toprak, su, meyveler, kuş tüyleri, taş gibi nesneleri nerede bir arada görebileceğini sorun. Çocuğunuz orman ya da benzeri bir yanıt verene kadar yanıtlarını alın. Çocuğunuzdan kutudan çıkan malzemeleri bir araya getirerek birlikte bir orman modeli oluşturmayı önerin ve aşağıdaki soruları sorun:
- Ormanda hangi bitkiler yaşıyor olabilir?
- Ormanda hangi hayvanlar yaşıyor olabilir?
- Bu hayvanların yuvaları nerelerdedir?
- Buraya başka hangi canlıları eklemek isterdin?
- İnsanlar bu ormanda neler yapıyor olabilir?
Etkinliğe aşağıdaki soruları sorarak başlayın. Çocuğunuzla yanıtlarını tartışın:
- Bir günümüzü düşünelim mi? Sabah kalktığın andan itibaren hangi işleri yapıyorsun? Bu işleri yaparken hangi kaynakları tüketiyorsun?
- Dişlerini fırçalarken su kullanımına dikkat ediyor musun?
- Odadan çıkarken ışıkları kapatıyor musun?
- Resim çizerken kâğıdın tek yüzünü mü yoksa iki yüzünü mü kullanıyorsun?
- Eskiyen oyuncaklarını ne yapıyorsun?
- Plastik ve cam şişeleri çöpe mi atıyorsun yoksa geri dönüşüm kutusuna mı?
- Dışarı çıkarken yanına su mataranı mı alıyorsun yoksa plastik şişede satılan sulardan mı satın alıyorsun?
- Bir gün boyunca kaç litre su tüketiyoruzdur?
- Bir gün boyunca evimizden ne kadar atık çıkardığımızı düşünelim.
- Sence ne kadar atık çıkarıyoruz?
Etkinlik öncesinde hazırladığınız geri dönüşüm işaretini çocuğunuza göstererek anlamını bilip bilmediğini sorun. Daha sonra aşağıdaki açıklamadan faydalanarak ve yönergeleri takip ederek etkinliği çocuğunuzla birlikte tamamlayın.
“Evimizde atıksız yaşam dedektifliği yapmaya ne dersin? Daha az tüketerek, çöpe atmak yerine, evimizde bulunan bazı nesneleri başka amaçlar için kullanarak, bozulan nesneleri atmak yerine tamir ederek ve kâğıt, cam ve plastik atıklarımızı geri dönüşüm kutusuna atarak biz de evimizi atıksız bir eve dönüştürebiliriz. Hadi önce düşünelim sonra birlikte araştırmaya başlayalım.”
- Evimizde daha az tüketmemiz gereken nesne/kaynak ne olabilir? Çizebilir misin?
- Evimizde satın aldıktan sonra başka amaçlarla kullandığımız hangi nesneler var? Çizebilir misin?
- Evimizde atmak yerine tamir ederek kullanabileceğimiz bir nesne var mı? Çizebilir misin?
- Evimizde hangi nesneleri geri dönüşüm kutusuna atıyoruz? Çizebilir misin?
Çocuğunuzla birlikte ev içerisinde keşif yaparak yukarıdaki soruların yanıtlarını tartışın ve çizimler yapmasını sağlayın.
Hem pandeminin hem de sürekli artan yapılanmanın verdiği etkiyle doğa ve çevre farkındalığı minimuma inen çocuklarımızın farkındalığını artırmak için başlangıcı, evimizde uygulayabileceğimiz bu tür etkinliklerle yapabileceğimizi ve çocuklarımızın yarınları için daha özgüvenli daha esnek olmalarını sağlayabileceğimizi unutmayalım:)
Eylül DOĞAN
Mutlu Arı Anaokulu Sınıf Öğretmeni, Orman Okulu Eğitmeni