Aileye yeni bir üye katıldığında kıskançlık, imrenme ve rekabet kaçınılmazdır. Bu duyguları kabul etmemek ya da engellemeye çalışmak bu süreçte ne aileye ne de çocuğa yardımcı olacaktır. Bu nedenle öncelikle çocuğunuzun kardeşini kıskanmasının “doğal bir tepki” olduğunu kabul etmek önemlidir. Tabii ki doğal bir sureç olması bu durumla başetmek için hiçbir şey yapmamak anlamına gelmez. Doğru tutum ve davranışlar, çocuğunuzun kriz ve gerilimlerinin azalmasına ve yaşadığı duyguların içinde sıkışmış hissetmesine engel olacaktır.
Yeni bir bebeğin gelişi, küçük çocuğa şaaşasız ve törensiz bir şekilde haber verilmelidir. “Ailemize yeni bir bebek katılıyor” demek yeterlidir. Uzun açıklama ve yanlış beklentilerden kaçınılmalıdır. Çocuğunuzun onu bazen kıskanabileceğini, bebeğin ağlayıp, altını ıslatacağını ve ona bakmak zorunda kalacağınızı, bu gibi durumlarda kendini terkedilmiş hissedebileceğini, böylehissettiğinde bu düşüncesini sizinle paylaşabileceğini söyleyebilirsiniz. Bu durumun kabul edilebilir, doğal birşey olduğu mesajını alan çocuk bu duyguları ifade etmede kendini çok daha rahat hissedecektir. Çocuğunuzun size acısını açıkça anlatması, sessizce acı çekmesinden çok daha iyidir.
Yeni bebek eve geldiğinde kıskançlığın 1-2 ay sonra durulduğunu gözlemleyebilirsiniz. 9-12 ayda ise bebek yetişkinlerin ilgisini çekmeyi öğrendikçe, kıskançlık artışa geçebilir. Doğru tutumla bu duygu hafifletilse de yeni bebek/çocuk diğer kardeşe müdahale etmeye başladığında bu kıskançlık tekrar görülebilir.
Kardeş Kıskançlığının Belirtileri:
- Baş ağrısı, migren, mide bulantısı, kusma gibi psikolojik sebeplere dayalı fizyolojik tepkiler
- Okula gitmek istememe
- Kötü rüyalar
- Keyifsizlik, mutsuzluk, öfke patlamaları, ağlama krizleri
- Çocuğun yemek, uyku düzeninde belirgin değişimler
- Regresif (yaşındanküçük) davranışlarda bulunma (parmakemme, altını ıslatma vb.)
- İçe kapanma
- Akademik başarısızlık
- Dikkat eksikliği
- Sosyal ilişkilerde zorlanma gibi belirtiler gözlemlenebilir.
Kardeş Kıskançlığı ile Nasıl Baş Edebiliriz?
- Kardeş kıskançlığı ile baş etmek için öncelikle yeni bebeğe karşı oluşabilecek kabul edilmeyen davranışları (vurmak vs) net birşekilde ifade edin. Önce olumlu davranışlarından bahsedin ve bu davranışlardan ne kadar hoşlandığınızdan bahsederek başlayın. Daha sonra kabul görmeyen davranışları dile getirin.
- Çocuğunuzla “bire bir” kaliteli zaman geçirmeye özen gösterin.
- Çocuklarınıza gösterdiğiniz ilgiyi, sevgiyi ve paylaşılan zamanları “dengeleyin”. Her biri ile bire bir vakit geçirebileceğiniz zamanlar ayarlamaya çalışın.
- Kıyaslama yapmayın, bu kıskançlıklarını körükleyecektir. (Unutmayın ki onlar iki farklı birey, başarılı oldukları konular farklı olabilir, her çocuğu kendi içinde değerlendirmek en uygunudur.)
- Yeni gelen bebeğe, diğer çocuğunuzun önünde aşırı ilgi ve sevgi gösterisinde bulunmayın.
- Bebeğin bakımına dahil edebilirsiniz fakat onu zorlamayın, bu görevi yapıp, yapmak istemediğini sorun. Ağır sorumluluklar yüklemeyin.(Yeni bebek gelmesi, bir büyüğü abla ya da ağabey yapmaz. O hala çocuktur.)
- “Bak kardeşin ne güzel yemek yiyor” gibi eleştirilerden kaçının,
- Çocuklardan bir tanesinin başarısını ön plana çıkarmayın,
- Kardeş kavgalarında taraf tutmayın, sadece birbirlerine zarar vermelerini engellemeye yönelik müdahalelerde bulunun,
- Çocuğunuzun duygu ve düşünceleri hakkında paylaşımlarda bulunması için onu yüreklendirin. (Çocuklar kıskançlıklarını bastırdıklarında, bu kıskançlık semptomlar ve uygun olmayan davranışlar şeklinde ortaya çıkar. Bu nedenle, kardeşlerine gücendiklerinde duygularını ifade etmesine izinverilmelidir.)
- Başkalarıyla konuşurken kıskanan ya da kıskanılan çocuğun duyacağı şekilde “Küçüğü o kadar kıskanıyor ki!” ya da “Ablasını o kadar kıskanıyor ki!” gibi ifadelerde bulunmayın,
- İyi bir dinleyici olun. Çocuğunuzun bu süreçte yaşadıklarını sizinle paylaşması hem ona yardım etmenize hem de sizinle iletişiminin kuvvetli kalmasına yardımcı olur.
- Kardeş sonrasında eviçi kuralların aynı şekilde işliyor olmasına, uyku/yemek düzeninin, okula gidip gelme gibi rutinlerin sabit kalmasına özen gösterin. Böylece çocuğunuz kendini daha güvende hissedecektir. Kardeşinin varlığı ile hayatında çok da fazla değişim olmaması onu rahatlatacaktır.
Anne-baba tutumları, kardeş kıskançlığının “kalıcı” olmasında önemli rol oynar. Farkında olmadan söylediğiniz sözler ya da yaptığınız hareketler, ileride yetişkin olduklarında iki ya da üç kardeş arasındaki dayanışmayı destekleyecek ya da rekabeti körükleyecektir.
Bu güne dek, yanlış tutumlarda ve hatalı davranışlarda bulunmuş olabilirsiniz. Çocuğunuzun kardeşini kıskanmasının boyutları sınırları aşmış olabilir. Bu durumda;
- Çocuğunuzun, kardeşini kıskanma tepkileri aşırıdiye, onu cezalandırmaktan vazgeçmelisiniz. Aksi halde kardeşine düşmanlık duyguları besleyebilir.
- Çocuğunuzla konuşup, duygu ve düşüncelerini paylaşmalısınız. Böylece kendini ihmal edilmiş hissetmeyecektir.
- Çocuğunuza her fırsatta, onu çoksevdiğinizi göstermelisiniz. Kendini değerli hissedecektir.
- Kardeş sevgisini ve paylaşmayı ona aşılamalısınız. Böylece kardeşiyle sizi paylaşabilecektir.
Damla EKMEKÇİBAŞI
Uzman Klinik Psikolog